بررسی اثر ترافیک شهری بر روی کیفیت هوا به کمک روش ماتریس متقابل (مطالعه ی موردی: شهر تهران)

امروزه آلودگی هوا به عنوان یکی از مشکلات اصلی جوامع بشری مطرح است. گسترش شهرنشینی، افزایش بی رویه جمعیت، توسعه فعالیت¬های صنعتی و مصرف بی رویه سوخت¬های فسیلی به شدت میزان آلودگی را افزایش داده است. در این میان با توجه به گسترش شهرها، حمل و نقل شهری از اهمیت و در عین حال پیچیدگی¬های خاص و فراوانی برخوردار شده ¬است. پدیده تراکم ترافیک به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات حمل¬و¬نقل درون شهری به¬ویژه در ابر شهرها مطرح است. بنابراین مدیریت کیفیت هوا برای به حداقل رساندن اثرات مضر آلاینده¬های هوا و کاهش اثرات نامطلوب آن، امری ضروری است. در جهت رسیدن به اهداف محیط¬زیستی، برای برنامه¬ریزان تهیه مطالعات اثرات محیط¬زیستی در طرح¬های مدیریت ترافیک مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش اثر ترافیک شهری بر روی کیفیت هوا در شهر تهران با توجه به معیارهای کیفیت هوا، پایداری هوا، ناهمواری¬ها، پوشش خیابان، سرعت باد، آلاینده¬های ناشی از ترافیک و کاربری اراضی بررسی شد. نقشه هر یک از معیارها تهیه و در نهایت با استفاده از روش ماتریس آثار متقابل کی¬سیم (ksim) طبقات هر یک از لایه¬ها وزن¬دهی شدند. ماتریس آثار متقابل، روشی برای توضیح و تحلیل عملکرد آثار متقابل در میان اجزای سیستم است. این روش بر اساس پویایی سیستم و ارتباطات هندسی بین اجزای سیستم، برای برآورد احتمالات آینده تصمیم¬گیری می¬نماید. پس از استنتاج درجه اهمیت طبقات و اهمییت لایه¬ها، امتیازات به¬دست آمده در سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) اعمال و با استفاده از روش روی¬هم گذاری موزون، نقشه آسیب¬پذیری منطقه از نظر آلاینده-های اصلی ناشی از ترافیک co و no2 تهیه شد. نتایج این پژوهش نشان داد از میان مناطق 22 گانه شهر تهران مناطق 3، 6، 1 و 7 آسیب¬پذیرترین نواحی از نظر آلاینده no2 و مناطق 1، 3، 12، 7 و 6 آسیب¬پذیرترین نواحی از نظر آلاینده co هستند. نتایج این پژوهش چارچوب مفهومی را برای درک پویایی محیط¬زیست کیفیت هوای شهری، فراهم می¬آورد و می¬تواند به عنوان اطلاعات پایه در مدیریت کیفیت هوا استفاده شود.